Οι αυταπάτες του Αλέξη

Ο Αλέξης Τσίπρας βρέθηκε στην εξουσία ως Ιππέας μιας παλιάς, ταλαιπωρημένης  και ξεπερασμένης ιδέας. Η ιδέα αυτή αποτελεί τον Δαίμονα της Αριστεράς, σε όλο της το εύρος και όλη την ιστορική της διαδρομή.  Είναι η μεγάλη αυταπάτη πως  «Όποιος κατακτήσει την εξουσία μπορεί να αλλάξει τον κόσμο».

Τις τελευταίες δεκαετίες οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Σοσιαλιστές απέτυχαν να επαληθεύσουν την επαγγελία  αυτής της ιδέας. Για τα παθήματά τους, έχουν περιπέσει στην χλεύη των ιδεολογικών τους συγγενών, οι οποίοι τους καταγγέλλουν για προσχώρηση στον οικονομικό  νεοφιλελευθερισμό και την παράδοση της πολιτικής στο τραπεζικό και χρηματιστηριακό κεφάλαιο. Με την  αλαζονική νοοτροπία της ιδεολογικής καθαρότητας, μεγάλο μέρος της αριστεράς δεν θέλησε να αναγνώσει, να μελετήσει και να αναλύσει το γεγονός πως οι σφαίρες της πολιτικής, της οικονομίας και της εθνικής κυριαρχίας έχουν πάψει να είναι ομόκεντρες. Όμως η απώλεια ισχύος του έθνους-κράτους λόγω της «παγκοσμιοποίησης» και της πορείας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, έχει δημιουργήσει δεδομένα που τιμωρούν όσους απλώς την καταγγέλλουν χωρίς να ανασχεδιάζουν τη στρατηγική τους.

Όπως χαρακτηριστικά έχει σημειώσει ο Νίκος Μαραντζίδης: «Η ιδέα να κατακτήσεις την κρατική εξουσία για να αλλάξεις τον κόσμο αποδεικνύεται πλέον όχι μόνο ανεδαφική, αλλά αληθινός εφιάλτης για όσους την ευαγγελίστηκαν. Ως άλλη Κίρκη που μετατρέπει τους ανθρώπους σε γουρούνια, η εξουσία εξευτελίζει τα κόμματα που επαγγέλθηκαν τις μεγαλύτερες αλλαγές με εργαλείο το κράτος. Παντού, η κυβερνώσα αριστερά αφήνει το ίδιο στίγμα: αφερέγγυα και ασυνεπής με τις υποσχέσεις της για αναδιανομή και κοινωνική ισότητα.»

Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα αριστερό πειραματικό υβρίδιο που επιχειρεί να συγκεράσει, σε ένα συνασπισμό για την κατάκτηση της εξουσίας, αριστεριστές με κομμουνιστές και σοσιαλιστές κάθε απόχρωσης. Συναντήθηκε με ένα τμήμα της Λαϊκής Δεξιάς που διακατέχεται από μια υπερβολικά απλοϊκή αντίληψη των αιτιών για τα παγκόσμια προβλήματα και μια πεποίθηση ότι υπάρχουν κάποιοι άγνωστοι κακοί πίσω από όλα αυτά. Συναποδέχτηκαν και συνομολόγησαν την κοινή αυταπάτη πως το χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος μπορεί να ασκεί δημόσιες πολιτικές χωρίς τον έλεγχο των δανειστών του. Κέρδισε τις εκλογές που προκάλεσε στις αρχές του 2015,  υποσχόμενος αυτή την αυταπάτη, βεβαιώνοντας ότι μπορεί να ανατρέψει τους συσχετισμούς ισχύος στην Ευρώπη, ασκώντας την κρατική εξουσία για να θέσει το θέμα της Εθνικής Κυριαρχίας ως θέμα Δημοκρατίας και Λαϊκής Κυριαρχίας.

Η κυβερνητική πολιτική των πρώτων μηνών εκτυλίχτηκε ως μείγμα αφέλειας, παράνοιας και τυχοδιωκτισμού. Οι αυταπάτες για το είδος της «διαπραγμάτευσης» με τους εταίρους-δανειστές, στην οποία η κυβέρνηση προσήλθε με υπερφίαλη σκέψη και συμπεριφορά, τροφοδότησαν παλινωδίες και τελικά προσέκρουσαν βίαια στην πραγματικότητα. Η αποτυχία πραγμάτωσης των φαντασιώσεων αποδόθηκε παρανοϊκά ως συνωμοτική παρεμπόδιση στην ολική κατάληψη και άσκηση της εξουσίας. Επιχειρήθηκε η συνταγή της κομματικής εποίκισης στο κράτος αλλά και  η άγαρμπη  προσπάθεια να προσαρμόσουν στα δικά τους μέτρα το Κοινοβούλιο και άλλους θεσμούς. Η πιο μεγάλη μάχη δόθηκε στο πεδίο της επικοινωνίας. Ο εσμός των λαϊκιστικών αντιλήψεων που κατέπνιγαν τη σκέψη της ηγετικής ομάδας και η αυτοπαγίδευση σε τακτικισμούς, οδήγησαν σε αδιέξοδο και κλείσιμο των τραπεζών.

Το βράδυ του Δημοψηφίσματος ο Αλέξης Τσίπρας άργησε να κάνει δηλώσεις. Εμφανίστηκε αναψοκοκκινισμένος και συνοφρυωμένος, για να ερμηνεύσει άκρως διασταλτικά το αποτέλεσμα. Όπως φαίνεται, είχε ανακαλύψει πως, παρά τις περί του αντιθέτου διακηρυγμένες εκτιμήσεις του, κανείς δεν καθόταν στην άλλη άκρη του τραπεζιού της διαπραγμάτευσης. Την ίδια ώρα στο ερώτημα «και τώρα τι;» οι συνεργάτες του δεν είχαν να του απαντήσουν παρά μόνο μια ηρωική  έξοδο προς το χάος. Οι αυταπάτες απέκτησαν ονοματεπώνυμα. Εκ των υστέρων αποκαλύφθηκε και εν μέρει ομολογήθηκε αυτό που πολλοί υποπτεύονταν, ότι δηλαδή η κρατική εξουσία χρησιμοποιήθηκε για την επιδίωξη μιας ρήξης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, με το όλο εγχείρημα να θυμίζει (δυστυχώς ή ευτυχώς) τραγελαφική περιπέτεια.  Εκείνο το βράδυ ο Πρωθυπουργός είδε τις αυταπάτες του να παίρνουν την μορφή μιας ελεεινής αθλιότητας.

Αλλά, όπως γράφει σε πρόσφατο σχόλιό του ο κριτικός κινηματογράφου Αλέξης Δερμετζόγλου: «Οι τυφλοί δεν προχωρούν, οι άπειροι δεν επιβιώνουν, τα εγχειρήματα χωρίς αξιόλογα όπλα οδηγούν σε καταστροφές ή γελοιοποιήσεις. Όλα αυτά είναι και κωμικά και τραγικά στην κάλτ, αγαπημένη στην Ελλάδα, ιταλική σάτιρα «Οι γενναίοι του Μπρανκαλεόνε», ένα στράτευμα της συμφοράς, της καταστροφής και των τυφλών βημάτων.»

Τελικά, τον φαινομενικό πολιτικό θρίαμβο του Δημοψηφίσματος ακολούθησε η αναστροφή που συντελέστηκε με όρους βαριάς στρατηγικής ήττας της κυβέρνησης.  Τώρα, η εθνική αξιοπρέπεια, την οποία η κυβέρνηση έθεσε ως ηθικό διακύβευμα, δοκιμάζεται στα προαπαιτούμενα για την επανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης, προκειμένου να επιτραπεί στη χώρα η προσχώρηση σε μια νέα ετεροβαρή συμφωνία, για τις δημόσιες πολιτικές που θα θέσουν ή θα εγκρίνουν και θα επιτηρούν οι δανειστές.

Καθώς την ερχόμενη Δευτέρα η κυβέρνηση θα υποδεχτεί τους ελεγκτές των δανειστών, ο κυβερνητικός ανασχηματισμός βυθίζει σε βαθειά μελαγχολία όσους καλλιέργησαν αυταπάτες. Ο Πρωθυπουργός είναι υποχρεωμένος να διαχειριστεί την άρνηση ευάριθμων συντρόφων του με βουλευτικό αξίωμα, να συμμεριστούν τον όψιμο ρεαλισμό του. Ταυτόχρονα επιδίδεται σε μια πολιτική ακροβασία, δηλώνοντας πως αν και ο ίδιος δεν πιστεύει στις πολιτικές που υπαγορεύουν οι δανειστές, δεν θα δραπετεύσει από τις ευθύνη για την επίτευξης της συμφωνίας που δεν θα αφήσει τη χώρα να ζήσει την καταστροφική εμπειρία της χρεωκοπίας.

Ας ευχηθούμε ότι θα βρει το κουράγιο να μην υποκύψει σε παραδοξότητες  που θα ενέχουν πολιτική ανωμαλία και θα αποδείξει πως έχει το ηγετικό σθένος να υπηρετήσει την θεσμική αυτονομία του αξιώματός του. Ίσως τότε να λυτρωθεί από τις αυταπάτες του.