Περί του χρονικού ενός προ-αναγγελθέντος διαγγέλματος.
Δημοσιεύτηκε στη "Ναυτεμπορική" στις 9 Φλεβάρη 2010
Δημοσιεύτηκε στη "Ναυτεμπορική" στις 9 Φλεβάρη 2010
Ο Γιώργος Παπανδρέου και το οικονομικό του επιτελείο φαίνεται πως δεν έχουν μπλέξει μόνο με τους κερδοσκόπους. Είχαν μπλέξει με μια σειρά από αντιφατικά ρητά και παραδοξότητες. Από το Πρόγραμμα των 100 ημερών (το γοργόν και χάριν έχει), ως τα τέλη κυκλοφορίας (όποιος βιάζεται σκοντάφτει), τις αμοιβές των Δημοσίων υπαλλήλων (ένα βήμα μπρος δυο βήματα πίσω), το φορολογικό και το ασφαλιστικό (μην κάνεις σήμερα ότι μπορείς να αναβάλεις για αύριο).
Τα ρητά των Ελλήνων που επιχειρούσαν να εκφράσουν την σημασία και την σπουδαιότητα του «μέτρου» ήταν πολλά. Από τότε πολλοί διατύπωσαν ρητά και αποφθέγματα. Μερικοί, όπως και τα λόγια τους υπερτιμήθηκαν και άλλοι στήριξαν τη φήμη τους σε τέτοιες παραδοξολογίες, όπως ο Όσκαρ Ουάιλντ με το περίφημο «η σημασία του να μην κάνεις τίποτα» που φαίνεται πως είχε γοητεύσει τον Κώστα Καραμανλή. Όμως στη σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα, φαίνεται ότι την πρωταρχική σημασία στο οικονομείν έχει ο χρόνος και η διαχείρισή του. Αυτός ο χρόνος που προβάλει ως ο μεγαλύτερος αντίπαλος κάθε οικονομικής πολιτικής. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος το διατύπωσε απλά: «Ο χρόνος είναι χρήμα!» Αυτό επιβεβαίωσε με το διάγγελμά του ο Πρωθυπουργός.
Ωστόσο, βέβαιο είναι πως κάθε νέος πρωθυπουργός που σέβεται τον εαυτό του, ρέπει προς τον ασπασμό της άποψης, που διατύπωσε πριν τρεις και πλέον αιώνες ο Άγγλος πολιτικός και συγγραφέας Λόρδος Τσέστερφιλντ, σύμφωνα με την οποία «όποιος βιάζεται δείχνει ότι αυτό με το οποίο ασχολείται είναι πολύ μεγάλο για τα μέτρα του». Ο σημερινός Έλληνας πρωθυπουργός, τουλάχιστον στην περίπτωση επιλογής στελεχών της Διοίκησης, φαίνεται να έχει προσχωρήσει στην άποψη του Ζώρζ Κλεμανσώ πως «δεν υπάρχουν επείγοντα θέματα. Υπάρχουν μόνο επειγόμενοι άνθρωποι». Στην οικονομία εξάλλου πρέπει να ακολουθεί κανείς τη συμβουλή του Ράντγιαρντ Κίπλινγ πως «πρέπει να παίρνουμε τα μεγαλύτερα δυνατά ρίσκα, με τις μεγαλύτερες δυνατές προφυλάξεις». Στην περίπτωση όμως της ελληνικής οικονομίας σήμερα, μάλλον θα πρέπει να προσέξουμε περισσότερο τη ρήση του Ντεϊβιντ Λόϋντ Τζώρτζ : «μη φοβάσαι να κάνεις ένα μεγάλο άλμα. Δεν μπορείς να περάσεις ένα χάσμα με μικρά πηδηματάκια».
Έστω κι αν δεχτούμε τη ρήση του μυθοπλάστη Ζάν ντε Λα Φονταίν πως «δεν έχει νόημα να επείγεσαι, το σημαντικό είναι να προλαβαίνεις», πολλοί φοβόντουσαν πως η κυβέρνηση είχε μείνει παγωμένη εμπρός στην πίεση των αγορών. Μήπως δεν μπορούσε να αντιληφθεί το επείγον του πράγματος; Τι της έλεγαν οι οικονομολόγοι και τι της ζητούν οι τραπεζίτες; Σίγουρα έχει πια γίνει συνείδηση σε όλους ότι όπως έχει πει ο Καναδός οικονομολόγος Τζων Κένεθ Γκάλμπρεϊθ, που αναμφίβολα χαίρει της εκτίμησης κάθε ριζοσπάστη πολιτικού, «η πολιτική δεν είναι η τέχνη του εφικτού. Είναι η επιλογή μεταξύ του καταστροφικού και του δυσάρεστου». Ο ίδιος ωστόσο, μας έχει επισημάνει την επανειλημμένη διαπίστωση πως «η μόνη αξία των οικονομικών προβλέψεων είναι ότι κάνουν την αστρολογία να φαίνεται αξιόπιστη». Αν η παγκόσμια κρίση έχει βάλει σε πλήρη αμφισβήτηση τη γνώμη του προπάτορα της Μίλτον Φρίντμαν, πως «η λύση της κυβέρνησης σ' ένα πρόβλημα είναι συνήθως εξίσου κακή με το πρόβλημα», σήμερα ακούγεται παράταιρη και εξωφρενική η προτροπή του επικαλούμενου από πολλούς μεγάλου Βρετανού οικονομολόγου Τζων Μάγιαρντ Κέϋνς: «Για να σωθεί η οικονομία, το Κράτος πρέπει να προσλαμβάνει έναν εργάτη για να ανοίγει μια τρύπα και ένα άλλο εργάτη για να την κλείνει». Aν λοιπόν δεν υπάρχει δεδομένο φάρμακο στη σημερινή συγκυρία, τι μένει να κάνει μια κυβέρνηση; Ότι της πουν οι Τραπεζίτες, και οι με κάθε τρόπο πιέσεις τους; Τελικά φαίνεται πως ο προ διακοσίων ετών Πρόεδρος των νεοσυσταθέντων τότε Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, Τόμας Τζέφερσον, είχε απόλυτο δίκιο να πιστεύει ότι «τα τραπεζικά ιδρύματα είναι πιο επικίνδυνα για τις ελευθερίες μας από την εξουσία, την αστυνομία και το στρατό μαζί».
Όταν λοιπόν, μέσα σε μια παγκόσμια κρίση, όλοι αναρωτιούνται τι πρέπει να γίνει, η βιασύνη μπορεί πολύ εύκολα να οδηγήσει σ’ αυτό που ο Ρόναλντ Ρήγκαν όριζε ως οικονομική πολιτική: «αν κινείται φορολόγησέ το, αν συνεχίζει να κινείται ρύθμισέ το νομοθετικά, αν σταματήσει να κινείται επιδότησέ το», αποδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο το απόφθεγμα του Βενιαμίν Φραγλίνου πως «σ' αυτήν τη ζωή τίποτε δεν είναι σίγουρο, εκτός από το θάνατο και τους φόρους». Ωστόσο ο αντίπαλος κάθε σχεδιαζόμενης πολιτικής είναι πάντα το φαινόμενο της εντροπίας. Ο Τσέχος μαθηματικός Κούρτ Γκέντελ μας εξηγεί ότι «κάθε πολυδιάστατο σύστημα τείνει προς το άπειρο, αυξάνοντας από μόνο του την πολυπλοκότητα του». Παρά το γεγονός ότι η χρήση μαθηματικών μοντέλων, μπορεί να βλάψει σοβαρά τους οικονομολογούντες και κατ’ επέκταση την πραγματική οικονομία, θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στον Βρετανό μαθηματικό και φιλόσοφο Άλφρεντ Νόρτθ Ουάιτχέντ, που μας είπε ότι «Η τέχνη της προόδου είναι να διατηρείς την τάξη μέσα στην αλλαγή και να διατηρείς την αλλαγή μέσα στην τάξη». Μοιάζει τελικά να έχουμε ένα επείγον πρόβλημα κυβερνητικού Management, που επιβαρύνεται από την κερδοσκοπική επίθεση που εκδηλώνεται με αυξανόμενη βία. Μπορεί κανείς να αγανακτεί εμπρός στην αξία που αποδίδεται στις γνωματεύσεις των διεθνών κερδοσκοπικών οίκων και να απορεί όπως η Αμερικανίδα συγγραφέας Μαίρη Ουίλσον Λίτλ που έλεγε πως: «δυσκολεύομαι να καταλάβω γιατί οι δαντέλες είναι τόσο ακριβές, αφού ως επί το πλείστον έχουν τρύπες», αλλά αυτή είναι η συνθήκη μέσα στην οποία πρέπει να αποφασιστεί και να ασκηθεί ή όποια οικονομική πολιτική.
Ο θεωρούμενος γκουρού του Management, αυστριακός Πέτερ Ντρούκερ δίδασκε ότι «Η αποτελεσματική απόφαση δεν είναι προϊόν συναίνεσης. Αντίθετα, είναι προϊόν αντιπαραθέσεων, διαφωνιών και εξαντλητικής εξέτασης εναλλακτικών λύσεων». Ο πρωθυπουργός φαίνεται πως αυτό το δρόμο ακολούθησε έως το διάγγελμά του. Από εδώ και εμπρός, το πρόβλημα μας με τους κέντρο-ευρωπαίους εταίρους μας και ειδικά τους Γερμανούς, γίνεται αντιληπτό αν θυμηθούμε πως ο Όττο Φον Μπίσμαρκ από την μια μεριά έλεγε πως «Η κυβέρνηση δεν πρέπει να αμφιταλαντεύεται και από τη στιγμή που επιλέξει την πορεία της δεν πρέπει να κοιτάει ούτε αριστερά ούτε δεξιά, αλλά ίσια μπροστά» και από την άλλη προειδοποιούσε ότι «με κακούς νόμους και καλούς δημόσιους λειτουργούς, είναι ακόμα δυνατόν να κυβερνήσεις, με κακούς δημόσιους λειτουργούς όμως, ούτε οι καλύτεροι νόμοι δεν μπορούν να βοηθήσουν».
Ίσως σήμερα οι νεοέλληνες αντιμέτωποι με τους μετεωρισμούς τους, αντιλαμβάνονται που τους οδηγεί η αντίληψη που απέδιδε ο Ηλίας Καζάν στον πρωταγωνιστή της ταινίας του «Αμέρικα – Αμέρικα», εξηγώντας ότι: «ο Γιαλελής είναι όπως όλοι οι Έλληνες: πιστεύει ότι όλοι οι άλλοι του χρωστάνε κάτι». Ο Γιώργος Παπανδρέου μπορεί να οδηγήσει τη χώρα στο σπάσιμο των φαύλων κύκλων μόνο αν καταφέρει να ακολουθήσει τη συμβουλή του νομπελίστα ρωμιού ποιητή Οδυσσέα Ελύτη: «κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά»!
Τα ρητά των Ελλήνων που επιχειρούσαν να εκφράσουν την σημασία και την σπουδαιότητα του «μέτρου» ήταν πολλά. Από τότε πολλοί διατύπωσαν ρητά και αποφθέγματα. Μερικοί, όπως και τα λόγια τους υπερτιμήθηκαν και άλλοι στήριξαν τη φήμη τους σε τέτοιες παραδοξολογίες, όπως ο Όσκαρ Ουάιλντ με το περίφημο «η σημασία του να μην κάνεις τίποτα» που φαίνεται πως είχε γοητεύσει τον Κώστα Καραμανλή. Όμως στη σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα, φαίνεται ότι την πρωταρχική σημασία στο οικονομείν έχει ο χρόνος και η διαχείρισή του. Αυτός ο χρόνος που προβάλει ως ο μεγαλύτερος αντίπαλος κάθε οικονομικής πολιτικής. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος το διατύπωσε απλά: «Ο χρόνος είναι χρήμα!» Αυτό επιβεβαίωσε με το διάγγελμά του ο Πρωθυπουργός.
Ωστόσο, βέβαιο είναι πως κάθε νέος πρωθυπουργός που σέβεται τον εαυτό του, ρέπει προς τον ασπασμό της άποψης, που διατύπωσε πριν τρεις και πλέον αιώνες ο Άγγλος πολιτικός και συγγραφέας Λόρδος Τσέστερφιλντ, σύμφωνα με την οποία «όποιος βιάζεται δείχνει ότι αυτό με το οποίο ασχολείται είναι πολύ μεγάλο για τα μέτρα του». Ο σημερινός Έλληνας πρωθυπουργός, τουλάχιστον στην περίπτωση επιλογής στελεχών της Διοίκησης, φαίνεται να έχει προσχωρήσει στην άποψη του Ζώρζ Κλεμανσώ πως «δεν υπάρχουν επείγοντα θέματα. Υπάρχουν μόνο επειγόμενοι άνθρωποι». Στην οικονομία εξάλλου πρέπει να ακολουθεί κανείς τη συμβουλή του Ράντγιαρντ Κίπλινγ πως «πρέπει να παίρνουμε τα μεγαλύτερα δυνατά ρίσκα, με τις μεγαλύτερες δυνατές προφυλάξεις». Στην περίπτωση όμως της ελληνικής οικονομίας σήμερα, μάλλον θα πρέπει να προσέξουμε περισσότερο τη ρήση του Ντεϊβιντ Λόϋντ Τζώρτζ : «μη φοβάσαι να κάνεις ένα μεγάλο άλμα. Δεν μπορείς να περάσεις ένα χάσμα με μικρά πηδηματάκια».
Έστω κι αν δεχτούμε τη ρήση του μυθοπλάστη Ζάν ντε Λα Φονταίν πως «δεν έχει νόημα να επείγεσαι, το σημαντικό είναι να προλαβαίνεις», πολλοί φοβόντουσαν πως η κυβέρνηση είχε μείνει παγωμένη εμπρός στην πίεση των αγορών. Μήπως δεν μπορούσε να αντιληφθεί το επείγον του πράγματος; Τι της έλεγαν οι οικονομολόγοι και τι της ζητούν οι τραπεζίτες; Σίγουρα έχει πια γίνει συνείδηση σε όλους ότι όπως έχει πει ο Καναδός οικονομολόγος Τζων Κένεθ Γκάλμπρεϊθ, που αναμφίβολα χαίρει της εκτίμησης κάθε ριζοσπάστη πολιτικού, «η πολιτική δεν είναι η τέχνη του εφικτού. Είναι η επιλογή μεταξύ του καταστροφικού και του δυσάρεστου». Ο ίδιος ωστόσο, μας έχει επισημάνει την επανειλημμένη διαπίστωση πως «η μόνη αξία των οικονομικών προβλέψεων είναι ότι κάνουν την αστρολογία να φαίνεται αξιόπιστη». Αν η παγκόσμια κρίση έχει βάλει σε πλήρη αμφισβήτηση τη γνώμη του προπάτορα της Μίλτον Φρίντμαν, πως «η λύση της κυβέρνησης σ' ένα πρόβλημα είναι συνήθως εξίσου κακή με το πρόβλημα», σήμερα ακούγεται παράταιρη και εξωφρενική η προτροπή του επικαλούμενου από πολλούς μεγάλου Βρετανού οικονομολόγου Τζων Μάγιαρντ Κέϋνς: «Για να σωθεί η οικονομία, το Κράτος πρέπει να προσλαμβάνει έναν εργάτη για να ανοίγει μια τρύπα και ένα άλλο εργάτη για να την κλείνει». Aν λοιπόν δεν υπάρχει δεδομένο φάρμακο στη σημερινή συγκυρία, τι μένει να κάνει μια κυβέρνηση; Ότι της πουν οι Τραπεζίτες, και οι με κάθε τρόπο πιέσεις τους; Τελικά φαίνεται πως ο προ διακοσίων ετών Πρόεδρος των νεοσυσταθέντων τότε Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, Τόμας Τζέφερσον, είχε απόλυτο δίκιο να πιστεύει ότι «τα τραπεζικά ιδρύματα είναι πιο επικίνδυνα για τις ελευθερίες μας από την εξουσία, την αστυνομία και το στρατό μαζί».
Όταν λοιπόν, μέσα σε μια παγκόσμια κρίση, όλοι αναρωτιούνται τι πρέπει να γίνει, η βιασύνη μπορεί πολύ εύκολα να οδηγήσει σ’ αυτό που ο Ρόναλντ Ρήγκαν όριζε ως οικονομική πολιτική: «αν κινείται φορολόγησέ το, αν συνεχίζει να κινείται ρύθμισέ το νομοθετικά, αν σταματήσει να κινείται επιδότησέ το», αποδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο το απόφθεγμα του Βενιαμίν Φραγλίνου πως «σ' αυτήν τη ζωή τίποτε δεν είναι σίγουρο, εκτός από το θάνατο και τους φόρους». Ωστόσο ο αντίπαλος κάθε σχεδιαζόμενης πολιτικής είναι πάντα το φαινόμενο της εντροπίας. Ο Τσέχος μαθηματικός Κούρτ Γκέντελ μας εξηγεί ότι «κάθε πολυδιάστατο σύστημα τείνει προς το άπειρο, αυξάνοντας από μόνο του την πολυπλοκότητα του». Παρά το γεγονός ότι η χρήση μαθηματικών μοντέλων, μπορεί να βλάψει σοβαρά τους οικονομολογούντες και κατ’ επέκταση την πραγματική οικονομία, θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στον Βρετανό μαθηματικό και φιλόσοφο Άλφρεντ Νόρτθ Ουάιτχέντ, που μας είπε ότι «Η τέχνη της προόδου είναι να διατηρείς την τάξη μέσα στην αλλαγή και να διατηρείς την αλλαγή μέσα στην τάξη». Μοιάζει τελικά να έχουμε ένα επείγον πρόβλημα κυβερνητικού Management, που επιβαρύνεται από την κερδοσκοπική επίθεση που εκδηλώνεται με αυξανόμενη βία. Μπορεί κανείς να αγανακτεί εμπρός στην αξία που αποδίδεται στις γνωματεύσεις των διεθνών κερδοσκοπικών οίκων και να απορεί όπως η Αμερικανίδα συγγραφέας Μαίρη Ουίλσον Λίτλ που έλεγε πως: «δυσκολεύομαι να καταλάβω γιατί οι δαντέλες είναι τόσο ακριβές, αφού ως επί το πλείστον έχουν τρύπες», αλλά αυτή είναι η συνθήκη μέσα στην οποία πρέπει να αποφασιστεί και να ασκηθεί ή όποια οικονομική πολιτική.
Ο θεωρούμενος γκουρού του Management, αυστριακός Πέτερ Ντρούκερ δίδασκε ότι «Η αποτελεσματική απόφαση δεν είναι προϊόν συναίνεσης. Αντίθετα, είναι προϊόν αντιπαραθέσεων, διαφωνιών και εξαντλητικής εξέτασης εναλλακτικών λύσεων». Ο πρωθυπουργός φαίνεται πως αυτό το δρόμο ακολούθησε έως το διάγγελμά του. Από εδώ και εμπρός, το πρόβλημα μας με τους κέντρο-ευρωπαίους εταίρους μας και ειδικά τους Γερμανούς, γίνεται αντιληπτό αν θυμηθούμε πως ο Όττο Φον Μπίσμαρκ από την μια μεριά έλεγε πως «Η κυβέρνηση δεν πρέπει να αμφιταλαντεύεται και από τη στιγμή που επιλέξει την πορεία της δεν πρέπει να κοιτάει ούτε αριστερά ούτε δεξιά, αλλά ίσια μπροστά» και από την άλλη προειδοποιούσε ότι «με κακούς νόμους και καλούς δημόσιους λειτουργούς, είναι ακόμα δυνατόν να κυβερνήσεις, με κακούς δημόσιους λειτουργούς όμως, ούτε οι καλύτεροι νόμοι δεν μπορούν να βοηθήσουν».
Ίσως σήμερα οι νεοέλληνες αντιμέτωποι με τους μετεωρισμούς τους, αντιλαμβάνονται που τους οδηγεί η αντίληψη που απέδιδε ο Ηλίας Καζάν στον πρωταγωνιστή της ταινίας του «Αμέρικα – Αμέρικα», εξηγώντας ότι: «ο Γιαλελής είναι όπως όλοι οι Έλληνες: πιστεύει ότι όλοι οι άλλοι του χρωστάνε κάτι». Ο Γιώργος Παπανδρέου μπορεί να οδηγήσει τη χώρα στο σπάσιμο των φαύλων κύκλων μόνο αν καταφέρει να ακολουθήσει τη συμβουλή του νομπελίστα ρωμιού ποιητή Οδυσσέα Ελύτη: «κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά»!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου