Η Γερμανική Απειλή (Η Σημαδεμένη Τράπουλα και το Αβγό του Κολόμβου)

(Δημοσίευση 1η Μάη 2010 σε "Καθημερινά Νέα")

Η προσπάθεια που κατέβαλε η Ελληνική Κυβέρνηση για να απέλθει απ’ αυτήν το πικρό ποτήρι, δεν ευδοκίμησε। Παρά το γεγονός ότι κατάφερε, από τις αρχές Μάρτη, να θέσει το Ελληνικό πρόβλημα ως πρόβλημα της Ευρώπης, με τρόπο που οδήγησε τους προέδρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ερωζώνης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά ακόμη και τον Διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σε πλήρη ασυμφωνία με τις Γερμανικές προδιαγραφές αντιμετώπισης του προβλήματος, οι αγορές όχι μόνο δεν κάμφθηκαν αλλά όπως φαίνεται μεγάλωσαν και αναβάθμισαν το στοίχημα για την πιθανή χρεοκοπία της Ελλάδας। Μετά την πλήρη συνειδητοποίηση της θέσης στις διεθνείς αγορές, στην οποία είχε οδηγηθεί η Ελληνική οικονομία, μετά τη λήψη ενός γενναίου πακέτου μέτρων και την δέσμευση της Ελλάδας σε ένα σκληρό τριετές πρόγραμμα, η νέα κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, προσπάθησε να δώσει ένα μήνυμα αξιοπιστίας και αποφασιστικότητας. Παρότι αυτό αναγνωρίστηκε, η Ευρώπη κινήθηκε με αργούς ρυθμούς και με παλινωδίες, παρασύροντας την Ελλάδα στις πέντε φάσεις της πορείας προς την οικονομική θλίψη: άρνηση, θυμό, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή. Οι κερδοσκόποι βρίσκονταν πάντα ένα βήμα μπροστά, γελοιοποιώντας τους πολιτικούς λεονταρισμούς των Ευρωπαϊκών χασμωδιών.

Το ερώτημα για το αν οι κερδοσκόποι προβλέπουν τα γεγονότα, μόνο ή και τα προκαλούν, δεν έχει νόημα। Η Ευρωπαϊκή δομή στη λήψη αποφάσεων είναι βούτυρο στο πρωινό των golden boys. Όταν οι πολιτικοί και οι γραφειοκράτες έρχονται να αντιμετωπίσουν το παιχνίδι των αγορών, η τράπουλα είναι σημαδεμένη. Έτσι παρά τις απειλές του κ. Γιούγκερ, όταν οι πρώτοι αμφιταλαντεύονται, πολυλογούν, πραγματοποιούν δημόσιες διαπραγματεύσεις και αλληλοσυγχαίρονται, οι αγορές χτίζουν θέσεις και επηρεάζουν τις εξελίξεις.

Ο χρόνος είναι ο μεγάλος εχθρός, όταν μία υφιστάμενη κρίση ρευστότητας, προερχόμενη συνήθως από μία ευρύτερη οικονομική κρίση, δεν μπορεί να θεραπευτεί. Οι κερδοσκόποι μοιάζουν πάντα με κυνηγούς που παραμονεύουν. Το θήραμα που πέφτει σε πιστωτική παγίδα, εξωθείται σε έναν ανατροφοδοτούμενο καθοδικό σπειροειδή κύκλο, ο οποίος δυσχεραίνει συνεχώς το δανεισμό του, εκτοξεύοντας ταυτόχρονα τα επιτόκια। Αυτό γίνεται με τόση φασαρία, που προσελκύει όχι πια μόνο τα διαβόητα Hedge funds, αλλά και κάθε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, που είναι ή γίνονται πιστωτές του κράτους, αγοραστές ασφαλίστρων δανειακού κινδύνου, πωλητές ομολόγων ή προσφέρουν κάθε είδους παράλληλη υπηρεσία. Το πλεονέκτημα των κερδοσκόπων σε αυτό το παιχνίδι, είναι το ότι μπορούν να καταλάβουν θέσεις πολύ μεγαλύτερες από το ποσόν των χρημάτων που τοποθετούν οι ιδιοκτήτες τους, εφόσον αγοράζουν τις ανατιμητικές θέσεις τους στα ασφάλιστρα κινδύνου, με τα χρήματα που συγκεντρώνουν από τη δημιουργία των υποτιμητικών θέσεων τους στα ομόλογα, τις οποίες δεν διστάζουν να αφήσουν ακάλυπτες.

Η Ελληνική Κυβέρνηση πίστεψε πως θα ανακόψει την κάθοδο στο θανατηφόρο σπιράλ με την πολιτική βούληση των Ευρωπαίων। Μετά από την πανηγυρική 25η Μάρτη, ο Κεντρικός Ευρωπαίος Τραπεζίτης, ανακάλυψε ότι ούτε 30 συν 15 εκατομμύρια Ευρώ που εμφάνισε ως «κέντα» ο περισπούδαστος ευρωπαϊκός μηχανισμός «στήριξης», με τη συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ούτε το δικό του «φλως» για την αποδοχή των Ελληνικών ομολόγων μπόρεσαν να σταματήσουν τις αγορές να στοιχηματίζουν στην Ελληνική χρεοκοπία. Αντίθετα είδε την Καγκελάριο Μέρκελ να τους κλίνει το μάτι. Αναμφίβολα η εμμονή, που έδειξε η Καγκελάριος της Γερμανίας, η οποία ανακυκλώθηκε μάλιστα με την εχθρική διαμόρφωση της Γερμανικής κοινής γνώμης, είναι αυτή που υπονόμευσε ολοκάθαρα τις προσπάθειες των υπολοίπων εταίρων της για την έγκαιρη Ευρωπαϊκή κάλυψη του Ελληνικού προβλήματος, θέτοντας σε διαρκή αμφισβήτηση την αξιοπιστία της όποιας συμφωνίας.

Μετά την αναγγελία της προσφυγής της Ελλάδας στον υβριδικό μηχανισμό ΕΕ και ΔΝΤ, αντίθετα προς κάθε λογική, τα CDS εκτινάχθηκαν, καταγράφοντας υπεραξίες δισεκατομμυρίων για στους κατόχους τους। Οι αγορές, με την βοήθεια δημοσιευμάτων όπως αυτά των “Financial Times”, στοιχημάτιζαν ότι μέσα στους επόμενους μήνες είναι πιθανό η Ελλάδα να θελήσει να διαπραγματευθεί με τους κατόχους των ομολόγων της μια αναδιάρθρωση του χρέους, πριν αυτό αυξηθεί ακόμη περισσότερο τον επόμενο χρόνο. Σε ένα τέτοιο κλίμα, ακόμη και η δήλωση του Γιώργου Παπακωνσταντίνου, ότι το Δημόσιο διαθέτει ακίνητη περιουσία που η αξία της αποτιμάται σε 100 δις. ευρώ και μπορεί να αξιοποιηθεί για τη μείωση του χρέους, ερμηνεύτηκε ως προμήνυμα σχεδίου να γίνουν σχετικές τιτλοποιήσεις, τις οποίες η Ελλάδα σκοπεύει να τις προσφέρει σε κατόχους ομολόγων, σε αντάλλαγμα για την ακύρωση των παλαιών τίτλων τους. Παρόλα αυτά, οι Γερμανοί αξιωματούχοι συνέχιζαν να διαγωνίζονται στη στρυφνότητα των χρησμών τους, αποδεικνύοντας (για μια ακόμη φορά) το πόσο επικίνδυνη απειλή είναι για την υπόλοιπη Ευρώπη. Έτσι οι κερδοσκόποι αποθρασύνθηκαν και η σκυτάλη πέρασε στην Standard & Poor’s, η συμπεριφορά της οποίας έφερε τους Ζαν Κλωντ Τρισέ, Ντομινίκ Στρος Καν και Άνχελ Γκουρία, στην Γερμανία, όπου έγινε σαφές πως ένα πρωτόγνωρο ντόμινο μιας τεράστιας οικονομικής κρίσης, μπορεί να ξεκινάει από τις αδύναμες οικονομικά χώρες της Ευρωζώνης και κανείς δεν ξέρει που και πως θα καταλήξει. Οι Γερμανοί φαίνεται πως μόλις τώρα άρχισαν να αποδέχονται πως αν δεν συμφωνηθεί άμεσα ένα πακέτο διάσωσης της Ελλάδας με πρωτοφανή όγκο κεφαλαίου (άνω των 150 δις), η διάλυση της Ευρωζώνης και ένας εφιαλτικός δεύτερος γύρος της παγκόσμιας κρίσης θα είναι προ των πυλών.

Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν πως οι στόχοι και το χρονοδιάγραμμα που περιέχει το Ελληνικό πρόγραμμα «σταθεροποίησης», είναι αποτέλεσμα μιας υστερικής εμμονής σε ένα σύμφωνο σταθερότητας του Ευρωπαϊκού νομίσματος, εντελώς ακατάλληλου για τα νέα δεδομένα των διεθνών οικονομικών ανισορροπιών, του οποίου οι ακαμψίες θέτουν σε μεγάλο κίνδυνο όλο το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα। Οι Έλληνες είναι έτοιμοι να πληρώσουν καρτερικά την δική τους απρονοησία, που τους κατέστησε κλοτσοσκούφι των αγορών. Όμως υπάρχει ο διπλός φόβος να ανακαλύψουν πως το όλο σχέδιο, έτσι όπως τους επιβάλλεται, είναι μια πορεία δίχως πυξίδα, την ώρα που η Ευρώπη μπαίνει σε μια συνολική κρίση και δοκιμασία. Η Ελληνική περιπέτεια απέδειξε πως η επιτυχής μακροημέρευση του Ευρώ δεν απαιτεί μόνο πειθαρχεία, απαιτεί αλληλεγγύη, ηγεσία και αξιοπιστία, τρία πράγματα που απειλούνται από την κοντόφθαλμη Γερμανική αλαζονεία.

ΟΙ αγορές δεν δοκιμάζουν απλώς το σθένος της Ευρωζώνης. Επιτίθενται, προσδοκώντας κέρδη από την ευθεία αμφισβήτηση της δυνατότητας του Ευρώ να αντέξει ως κοινό νόμισμα πολλαπλών εσωτερικών ταχυτήτων. Η άνοδος των Πορτογαλικών, των Ισπανικών, ακόμη και των Ιταλικών CDS και οι αλλεπάλληλες υποβαθμίσεις, έχουν βάλει σε μεγάλους μπελάδες τους Ευρωπαίους γραφειοκράτες. Η κατάσταση όμως τους ξεπερνά. Αν η Ευρώπη παγιδευτεί σε μια τέτοια κρίση, οι συνέπειες θα ξεπεράσουν κάθε φαντασία κοινωνικής καταστροφής σε καιρό ειρήνης. Ο ιστορικός και καταλυτικός ρόλος της γηραιάς ηπείρου είναι τελείως διαφορετικός από αυτόν της Λατινικής Αμερικής των προηγούμενων δεκαετιών. Μπορεί οι μηχανικοί των οικονομικών και οι οικονομολογούντες μαθηματικοί να έχουν εμπλακεί στα γρανάζια των «αντί-κυκλικών» θεραπειών και το πολιτικό προσωπικό στα γρανάζια της αντιδικίας με τους οίκους αξιολόγησης, όμως αν κάτι μας δίδαξε το προηγούμενο εξάμηνο είναι ότι οι αγορές δεν αυτορυθμίζονται και η οικονομική πολιτική δεν διαφέρει από το αβγό του Κολόμβου. Η πολιτική δεν μπορεί να ακολουθεί τους κανόνες του παιχνιδιού των αγορών, οφείλει να θέτει αυτή τους κανόνες της λειτουργίας τους. Χρειαζόμαστε προς τούτο επειγόντως μια νέα θεώρηση της διεθνούς οικονομίας, των συναλλαγματικών ισοτιμιών, και των χρηματοπιστωτικών κανόνων μόχλευσης και κίνησης των κεφαλαίων. Βρισκόμαστε εμπρός στο ερώτημα για την ανθρωποκεντρική ή μη αντίληψη της πολιτικής, εμπρός στην απειλή σκοτεινών εποχών. Με άλλα λόγια ο παγκοσμιοποιημένος Καπιταλισμός απαιτεί μια νέα πολιτική ρύθμιση, για να μην μετατραπεί σε μια μαύρη τρύπα που θα καταπιεί την ίδια την ανθρωπότητα. Ποιος θα είναι ο ιστορικός ρόλος των Γερμανών αυτή τη φορά;