"Aβδηριτισμόν Oφλισκάνειν" (Τα αποκαΐδια της πολιτικής μας αποτυχίας)

(Δημοσίεση στα Καθημερινά Νέα στις 15 Μάη 2010)

Το ζήτημα που χώρισε στα Άβδηρα, κατά την αρχαιότητα, την πόλη στα δύο, ήταν η "περί όνου σκιάς" αντιδικία, δηλαδή το αν η σκιά ενός γαϊδάρου έχει αξία πρόσθετη και ξεχωριστή από τον ίδιο το γάιδαρο। Κάτι παρόμοιο μας θυμίζει η πολιτική αντιδικία στην οποία έχει εισέλθει το κομματικό μας κατεστημένο, με κορύφωση τις συμπεριφορές απέναντι στην σύγκληση του Συμβουλίου Αρχηγών, αλλά και ο τρόπος που αυτή αναπτύσσεται, καλύπτεται από περισπούδαστες δημοσιογραφικές αναλύσεις και απευθύνεται σε μια άναυδη κοινωνία. Την ώρα που η ιστορία του νεοελληνικού κοινωνικού σχηματισμού και του κράτους του, τρέχει ήδη με ασύλληπτη ταχύτητα σε νέες ράγες, το κομματικό μας σύστημα αναλώνεται και αυτοπαγιδεύεται σε έναν απίστευτο «κοινοβουλευτικό συνδικαλισμό»! Αν μπορέσει να προσπεράσει κανείς την οργή που προκαλεί αυτή η στάση, η κατηγορία που θα ταίριαζε, σε όσους τρέχουν στα κομματικά τους χαρακώματα, είναι το περίφημο αττικό "αβδηριτισμόν οφλισκάνειν", φράση που μεταδόθηκε σαν παράδοση μέχρι τις μέρες μας και απευθύνεται σε όσους συναγωνίζονται την επιπολαιότητα και την ανοησία των Αβδηριτών, φράση ακόμα πιο ταιριαστή σε όσους επιδίδονται σε εσωκομματικούς διαγκωνισμούς.

Από την προηγούμενη Κυριακή το Ελληνικό Δημόσιο, εξασφάλισε την απομάκρυνση του, για τουλάχιστον δεκαοκτώ μήνες, από τον κίνδυνο άμεσης κήρυξης πτώχευσης της χώρας, υπό την προϋπόθεση εφαρμογής ενός πρωτοφανούς προγράμματος, που ανατρέπει σχεδόν όλες τις σταθερές παραμέτρους της ζωής των Ελλήνων. Η Ελλάδα δεν πτώχευσε, αλλά τέθηκε υπό την «αναγκαστική διαχείριση» της κοινοπραξίας των δανειστών της. Πριν είκοσι μήνες, όταν έρχονταν τα μηνύματα για την κατάρρευση της μεσαίας τάξης των Ηνωμένων Πολιτειών, η Ιρλανδία έπαιρνε μέτρα αποπληθωρισμού και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κατέφθανε σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι ηγεσίες των κομμάτων στην Ελλάδα έπαιζαν την «Πινακωτή» (από τ’ άλλο μου το αυτί, γιατί είναι η μάνα μου κουφή). Δεν έδωσαν καμιά σημασία σε αυτά με τα οποία τόσο ο Κώστας Σημίτης προειδοποιούσε, για τον πιθανό ερχομό του ΔΝΤ, ούτε σε όσα ο Αλέκος Παπαδόπουλος προέβλεπε, πως δηλαδή αναπόφευκτα «το επίπεδο ευημερίας του ελληνικού λαού θα πέσει τουλάχιστον 20% κάτω από το σημερινό», ως τίμημα που θα πλήρωνε η Ελλάδα για «το θεσμικό έλλειμμα της χώρας, ένα πολιτικά ασθενές σύστημα διακυβέρνησης, μια βαθιά καχυποψία κι έναν παράλυτο διοικητικό μηχανισμό», όταν θα την άγγιζε η κρίση των αγορών. Ξόρκια και αλχημείες, μικροκομματικοί λογαριασμοί, και νέα πελατειακά μέτρα (όπως τα επιδοτούμενα αυτοκίνητα και η νομιμοποίηση αυθαίρετων ημιυπαίθριων χώρων) ήταν η απάντηση. Η νέα κυβέρνηση του Οκτωβρίου, γνώριζε εκ των προτέρων τι θα παραλάβει σε νούμερα, αλλά ενώ προσδοκούσε την ευκαιρία πολιτικής διαπραγμάτευσης με τους Ευρωπαίους εταίρους της, στη διαχείριση της «Ελληνικής ιδιαιτερότητας», δεν κατάφερε να ανατρέψει εγκαίρως, με μια γρήγορη, σαφή, αξιόπιστη και έμπρακτη σηματοδότηση, το μεγάλο και συσσωρεμένο έλλειμμα αξιοπιστίας του Ελληνικού πολιτικού συστήματος. Την ώρα που ο υπουργός οικονομικών διαπραγματευόταν, παρά τις προειδοποιητικές βολές των αγορών, οι βουλευτές της πλειοψηφίας, φοβούμενοι μη χάσουν την "ψυχή" τους (στο όνομα της οποίας τρεις εξ αυτών, δεν ψήφισαν τελικά τους όρους δανεισμού από τον "μηχανισμό τελευταίας καταφυγής"), ζητούσαν πιστοποιητικά ιδεολογικής νομιμοφροσύνης από τον υφυπουργό οικονομικών! Η ιστορική φράση του ύστερου Ανδρέα Παπανδρέου πως «ή το έθνος θα εξαφανίσει το χρέος ή το χρέος θα εξαφανίσει το έθνος», λησμονήθηκε πολύ εύκολά από τα πολιτικά του τέκνα και οι αγορές αυτή τη φορά, ερεθισμένες και από τις Γερμανικές ασχήμιες, δεν το συγχώρησαν. Αυτό που ακόμη και σήμερα, πολλοί καθ’ έξη αμφισβητίες ομφαλοσκόποι αλλά και μικρονοήμονες πολιτικοί δεν θέλουν να καταλάβουν, ή παριστάνουν πως δεν καταλαβαίνουν, είναι πως η, κατά τρόπο εγκληματικό, χαμένη αξιοπιστία της Ελλάδας, είναι ένα μεγάλο και αληθινό διαπραγματευτικό μειονέκτημα, το οποίο εξακολουθεί να κάνει καχύποπτους «φίλους» και «εχθρούς» και το οποίο ενισχύεται ποικιλοτρόπως από τις συμπεριφορές των Ελληνικών κομμάτων.

Στην περίπτωση των κομμάτων της αριστεράς, φαίνεται πως ο αριστερισμός εκτός από παιδική ασθένεια του κομμουνισμού, είναι μια εξίσου επικίνδυνη και μεταδοτική αρρώστια των νέων γερόντων της. Αλλά και ο αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης έχει επιλέξει ως στενό πολιτικό του σύμβουλο, έναν πρώην αριστερό οπορτουνιστή και μετέπειτα αποτυχημένο κερδοσκόπο, αντίπαλο του τελευταίου πρόεδρου της πάλαι ποτέ κραταιάς Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Ελλάδος, που αυτός με τη σειρά του, εμφανίστηκε με μια πρωτοφανή τακτική εντός του κοινοβουλίου (πιθανότατα ως ανάχωμα σε εσωκομματικές αντιδράσεις του κυβερνητικού στρατοπέδου). Το πολιτικό προσωπικό έχει στην πρώτη γραμμή τη γενιά όσων γεννήθηκαν από τον Εμφύλιο ως τη Δικτατορία και ενηλικιώθηκαν πολιτικά στο Πολυτεχνείο, τη Μεταπολίτευση και την «Αλλαγή». Τη γενιά που ήθελε (και ίσως κάποιες στιγμές πίστεψε πως θα τα καταφέρει κιόλας) να αλλάξει την Ελλάδα. Είναι η γενιά που κατέκτησε και απόλαυσε τις περισσότερες ελευθερίες και τις περισσότερες πρόνοιες, αλλά και η γενιά που μετακόμισε στον δημόσιο τομέα και κατέστησε «κρατικοποιημένα» τα κόμματα και κομματικοποιημένα τα συνδικάτα. Είναι η γενιά που έδωσε ιδεολογική κάλυψη στην παραβατικότητα, ελαστικποίησε άμετρα την εφαρμογή των νόμων και δημιούργησε ένα θολό τοπίο αξιών και απαξιών. Είναι ή γενιά των δικηγόρων, των γιατρών, των πολιτικών μηχανικών, που έγιναν κοινωνική και οικονομική εξουσία και κλωνοποίησαν το μοντέλο των ανήλιαγων πόλεων. Είναι η γενιά που εξαργύρωσε τα όνειρά της με δανεικά και έπαψε να λογαριάζει για δική της ευθύνη, ότι είχε αφήσει στους πολιτικούς για να σκοτίζονται. Είναι εντέλει η γενιά των πολιτικών που σύρανε το χορό του ηθικού μαρασμού της κοινωνίας μας και τώρα μοιρολογεί στα αποκαΐδια της πολιτικής της αποτυχίας.

Σήμερα και για το άμεσο μέλλον, ο νέος πήχης των αποδοχών και των οικονομικών μας προσδοκιών έχει τοποθετηθεί χαμηλά. Αλλά ταυτόχρονα έχει τοποθετηθεί ψηλά ό πήχης του υπερβατικού άλματος που πρέπει να επιχειρήσει η Ελληνική κοινωνία. Η επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων, παρά την ψυχρότητα των αριθμών τους, εξαρτώνται από τις συμπεριφορές των κοινωνιών (όταν αυτές είναι «ανοιχτές» κοινωνίες) και την πολιτική τους συγκρότηση. Η πολιτική συγκρότηση της κοινωνίας εξαρτάται από το ηθικό της αίτημα, αυτή την ιεράρχηση και επιδίωξη κοινών αξιών που επικαθορίζει την πολιτεία της. Καθώς το «ασφαλιστικό» έχει τεθεί επί τάπητος, η γενιά των συντεχνιακών προνομίων και των πολυδαίδαλων επιδοματικών μισθολογίων, αυτοπαγιδευμένη σε μια χώρα δημοσιονομικά εκτροχιασμένη, παραγωγικά αποξηραμένη και δημογραφικά σε προϊούσα γήρανση, ακόμη και σήμερα, αρνείται να αντιληφθεί το βάρος που αφήνει στα παιδιά της. Προφανώς η διαχείριση των Ταμείων υπήρξε ληστρική από το κράτος, όμως με αυτό το κράτος για τριάντα πέντε χρόνια γίνεται το συνδικαλιστικό αλισβερίσι. Αλλά όπως και να το μετρήσεις, δε θα αναιρεθεί το γεγονός ότι όλα αυτά τα χρόνια, δεν σκεφτήκαμε ποτέ με αληθινή κοινωνική και πολιτική ευθύνη τις γενιές που ακολουθούν. Μπορεί να στέρξαμε σε φροντίδες ατομικές, όμως αποτύχαμε παταγωδώς να γίνει η Παιδεία πολιτειακός μοχλός, θεσμός που θα σφυρηλατεί κοινωνικές αξίες , πύλη για τις δημιουργικές δυνάμεις των νέων γενιών προς την παραγωγή. Φτιάξαμε σχολεία για τους εκπαιδευτικούς και όχι για τα παιδιά μας. Τώρα έρχεται η ώρα της αλήθειας. Τώρα που οι κοινωνικές μας αντοχές δεν θα ενισχύονται με παροχές και δανεικά, τώρα που τα παιδιά μας θα σηκώσουν το δάχτυλο και θα μας δείξουν, εμάς, τις κοινωνικές μας ψευδαισθήσεις και τις πολιτικές μας αυταπάτες, τώρα, που βίαια ξεσπάσματα, εγκληματικές συμπεριφορές και φαινόμενα κοινωνικής αποσάθρωσης, θα μας θέσουν εμπρός στο μεγάλο ερώτημα. Μπορούμε να θέσουμε ειλικρινά και αυτόνομα, τις ατομικές μας ελευθερίες και τα ατομικά μας δικαιώματα κάτω από έναν νέο πολιτειακό πατριωτισμό, μπορούμε να ανασυγκροτήσουμε ηθικά την κοινωνία μας, μπορούμε να θέσουμε το αίτημά της, να θεραπεύσουμε τις παρεκβάσεις του πολιτεύματός μας, μπορούμε να πορευτούμε ως πολίτες προς το «κοινό αγαθό»;

Δίκαια μπορεί να αναρωτηθεί κανείς τι σημαίνουν όλα αυτά. Η παρέμβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας έθεσε το κομματικό μας σύστημα προ της ιστορικής αλήθειας. Η κυβέρνηση δείχνει αποφασισμένη να επιχειρήσει μια αρχιτεκτονική αναδιαρρύθμιση του Κράτους. Θα πρέπει να υποστηρίξει το δημοσιονομικό πρόγραμμα, με μια μικρότερη σε όγκο και αποτελεσματικότερη σε απόδοση, διοικητική μηχανή. Όμως θα ανοίξει πραγματικά το δρόμο μιας πολιτικής αλλαγής; Το πολιτικό προσωπικό φαίνεται πως θα επιχειρήσει να εξευμενίσει την κοινωνία, με μέτρα «αυτοκάθαρσης». Τα μέσα ενημέρωσης, επιχειρούν για άλλη μια φορά την αθώα απάτη του διαμεσολαβητή και σφετεριζόμενα την εκπροσώπηση της κοινωνίας, θέλουν να μοιραστούν το πολιτικό σύστημα με ένα κράτος, στο οποίο θα προσπαθήσουν να επιβάλουν το προσωπικό. της αρεσκείας τους. Αγαπημένο θέμα και θέαμα τα σκάνδαλα και πιθανές παραπομπές σε δίκες ή, ακόμα καλύτερα, η στηριγμένη σ’ αυτά, διαπόμπευση όλου του πολιτικού προσωπικού και ταυτόχρονα κάποιων επωνύμων φοροφυγάδων. Αντί για δικαιοσύνη, υπάρχει ο κίνδυνος να προσφερθεί ένας πολιτικός και κοινωνικός κανιβαλισμός. Την ίδια ώρα η ύφεση θα πλήττει τον ιδιωτικό τομέα με χρεοκοπίες επιχειρήσεων και ανεργία. Η Κοινωνία θα βρεθεί φοβισμένη και θυμωμένη, να παλεύει με τις συνεχείς προσαρμογές της σε χαμηλότερα επίπεδα ευημερίας. Τι θα σημάνει ο πολιτειακός πατριωτισμός; Μήπως συνενοχή, συμμόρφωση και υποταγή; Κάθε άλλο! Πολιτειακός πατριωτισμός σημαίνει να επιχειρήσουμε την απευθείας θεσμική συνάντηση της πολιτικής με την κοινωνία. Εμείς, η γενιά με τα μεγάλα οράματα της νεότητάς της, ας εγκαταλείψουμε τον εύκολο ατομικισμό, ας σπάσουμε την αλλοτρίωση του καταναλωτισμού, ας αφήσουμε τις υποκριτικές διαμαρτυρίες και ας ξυπνήσουμε την ορμή του πολιτικού μας έρωτα, ας ξαναδημιουργήσουμε αυτή τη συλλογική συνείδηση, που εγγυάται την αλληλεγγύη και τη δημιουργική συμμετοχή σε συλλογικές διαδικασίες, που καθορίζονται από την παράδοσή μας, από αρχές και αξίες μιας κοινή μας πορείας, μιας κοινής μας μοίρας. Αλλά σ’ αυτόν το πολιτειακό πατριωτισμό δεν χωρούν μήτε οι κομματικοί διάδρομοι μήτε οι προθάλαμοι της εξουσίας. Μόνο ανοιχτές διαδικασίες μπορούν να είναι δεκτές. Διαδικασίες που θα αποκαλύπτουν και δεν θα προστατεύουν τις ηθικές και πολιτικές παρεκβάσεις των ημετέρων, θα βάζουν φραγμό στον πελατειακό μικροκομματισμό. Αν το σημερινό πολιτικό προσωπικό δεν τις αντέχει, ας ακολουθήσει τον Κώστα Καραμανλή στη σιωπή. Προσοχή όμως, προϋπόθεση της συμμετοχής μας είναι η αυτονομία μας, η κοινωνική και πολιτική μας ελευθερία, που σημαίνει πως η προσωπική μας συμπεριφορά δεν αντιβαίνει το ηθικό αίτημα μας. Δεν προτάσσουμε τα μικροσυμφέροντά μας και δεν μετατρέπουμε τα ιδιωτικά μας βίτσια σε δημόσιες αρετές. Μόνο με αυτό τον τρόπο, μόνο μέσω μιας πολιτικής κοινωνίας, θα αποδοθούν, με πολιτικό τρόπο, οι παλιές πολιτικές ευθύνες και θα ελεγχθούν οι καινούργιες. Μόνος μας δρόμος η συμμετοχή μας σε μια πολιτειακή παλιγγενεσία.

Θα χρειαστούμε αρετή και τόλμη στη νέα δεκαετία, που ξεκινά με τις ανεπτυγμένες χώρες υπερχρεωμένες και την πολιτική, σε παγκόσμιο επίπεδο, παραζαλισμένη από τον ξέφρενο χορό των αγορών. Όπως επισημαίνει και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Χέμεπερτ Βαν Ρομπάι, το Ελληνικό πρόβλημα ίσως να αποδειχτεί ένα μικρό επεισόδιο σε ότι μπορεί να ακολουθήσει. Όμως αυτό που μπορεί να ακολουθήσει ίσως να εξαλείψει τους Έλληνες, αν αυτοί δεν επιμείνουν σε μια «Ελληνική» επίλυση του δικού τους προβλήματος.