ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ – ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (2/5)

Μέρος Δεύτερο: Το φυσικό και το πολιτισμικό μας απόθεμα

Στο πρώτο μέρος, αναφερθήκαμε σε μια ολιστική αντίληψη μιας αξιοβίωτης ανάπτυξης, εντός της οποίας και μόνο, θεωρούμε πως το τουριστικό προϊόν μπορεί να συντεθεί με μεγάλη προστιθέμενη αξία και μακρά βιωσιμότητα. Ας δούμε λοιπόν τι μπορεί να σημαίνουν αυτά.

Ένας τουριστικός προορισμός συγκεντρώνει αξίες, κληρονομημένες από τη φύση και την ιστορία του. Αξίες που τις διατηρούν η παράδοση και η επίγνωση της ιστορικής, αρχαιολογικής, πολιτισμικής ή αισθητικής σημασίας του τόπου, αξίες που πολλές φορές σημαίνονται από το ίδιο το όνομα του τόπου. Αυτόν τον πλούτο, πρέπει να τον διαχειριστούμε με φρόνηση. Καθώς για ένα μεγάλο μέρος ταξιδιωτών (κυρίως μάλιστα αυτών που πραγματοποιούν μεγάλη κατά κεφαλή δαπάνη) η αντίληψη για την πολυτέλεια απομακρύνεται από την κατανάλωση και προσανατολίζεται στην ποιότητα και το «ευ ζην», το ζητούμενο είναι μια «αυθεντική σύνθεση» του τουριστικού προϊόντος.

Επενδύσεις που προκαλούνται και τεκμηριώνονται από τα πολιτισμικά και φυσικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, πρέπει να γίνονται με σεβασμό προς αυτά και με προσεχτικό σχεδιασμό, πρέπει να προσφέρουν σαφή «ποιοτικά αντισταθμίσματα», που θα συμβάλουν, ως προστιθέμενη αξία, στην μακροπρόθεσμη προστασία αυτών των πλεονεκτημάτων. Θα πρέπει επίσης να περιέχουν σαφή συνεισφορά στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη της περιοχής τους. Ωστόσο αυτό είναι η μια πλευρά του νομίσματος. Το ανάλογο θα πρέπει να ισχύει και για άλλες επενδυτικές αφετηρίες. Καμία επένδυση, ιδιωτική ή δημόσια, δεν θα πρέπει να γίνεται, χωρίς όλες τις προβλέψεις αρμονικής συνύπαρξής της με το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Ακόμη περισσότερο, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, αυτή η συνύπαρξη θα πρέπει να κατευθύνεται και στον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος. Χωρίς να κάνουμε το λάθος μιας «δαιμονοποίησης» της επιχειρηματικότητας και της δυναμικής της, πρέπει να απευθυνθούμε στον οραματισμό των επιχειρηματιών, πολλοί από τους οποίους δείχνουν να καταλαβαίνουν πως το τουριστικό προϊόν θα γίνει ανταγωνιστικό, μόνο αν πάρει μορφές που επιτυγχάνουν την επιχειρηματική αξιοποίηση του φυσικού και του πολιτισμικού αποθέματος, χωρίς να το αλλοιώνουν, να το εξαντλούν ή να το καταστρέφουν, αλλά να προσθέτουν αξία σε αυτό με την ανάπτυξη τουριστικών υπηρεσιών και δραστηριοτήτων.

Ένα από τα μυστικά για αυτό είναι η «αρχή της κλίμακας» των επενδύσεων σε κάθε περιοχή. Για να μην υπάρξει παρεξήγηση, αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση πως θα πρέπει να αποκλείσουμε ή να μην προσκαλέσουμε, να μην επιδιώκουμε επενδύσεις μεγάλης κλίμακας. Σημαίνει όμως πως οφείλουμε να είμαστε πολύ προσεκτικοί για το που αυτό μπορεί να γίνει και με ποιους όρους. Η αρχή της κλίμακας, πρέπει να εφαρμόζεται τόσο με αυστηρές χωροταξικές παραμέτρους όσο και με λειτουργικές παραμέτρους, που αφενός θα εξετάζουν τη συμβατότητα κάθε επένδυσης με τη συνολική διαχείριση των φυσικών πόρων, αφετέρου θα προσδιορίζουν και θα αλληλοεξαρτούν, τις αναγκαίες παράλληλες και συμπληρωματικές υποδομές που ιδιώτες, το Κράτος, ή η Αυτοδιοίκηση, θα πρέπει και θα μπορούν να αναλάβουν και να πραγματοποιήσουν. Επομένως η κλίμακα θα πρέπει να εφαρμόζεται όχι μόνο για κάθε χωριστή περίπτωση επένδυσης, αλλά και στο σύνολο των τουριστικών δραστηριοτήτων κάθε περιοχής, ώστε να ελέγχεται η μεγέθυνση και ο κορεσμός και να επιτυγχάνεται η αρμονική ανάπτυξη. Πρέπει βεβαίως να φροντίσουμε ώστε οι κανόνες της κλίμακας να είναι γνωστοί και διαφανείς, να προσέξουμε ώστε να υπάρχουν γρήγορες αποφάσεις περιβαλλόμενες με κύρος, ώστε η εφαρμογή της αρχής της κλίμακας να μην οδηγεί τους επενδυτές σε ένα γραφειοκρατικό αδιέξοδο ή άλλες περιπέτειες.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να προσέξουμε κάτι σημαντικό. Η ανάδειξη ενός τουριστικού προορισμού, θα δημιουργήσει και ώθηση για μια άλλη σημαντική διάσταση του τουρισμού, αυτή της ιδιόκτητης τουριστικής κατοικίας. Αυτή η διάσταση, έχει ιδιαίτερα θετική σημασία για την οικονομική ζωή ενός τόπου, και την άμβλυνση της εποχικότητας του τουριστικού εισοδήματος. Ωστόσο, ενέχει πολλούς κινδύνους λόγω της αύξησης στις αξίες της γης και των γνωστών πλεγμάτων κερδοσκοπικών συμφερόντων και συμπεριφορών. Πρέπει επομένως να εντάσσεται με πολύ μεγάλη αυστηρότητα στους κανόνες της «κλίμακας», για να μην λειτουργήσει ως μπούμερανγκ με φαινόμενα που αποτέλεσαν αρνητικές ως σήμερα εμπειρίες, με πολλά παραδείγματα τόσο στην Ελλάδα όσο και αλλού.

Η Πελοπόννησος είναι ένας τόπος με ένα καταπληκτικό σε ποικιλία τοπίο με έναν μαγευτικό λυρισμό και με 47 περιοχές που έχουν καταγραφεί και προστατεύονται από τα προγράμματα Natura 2000, για τα σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας τους. Αυτές οι περιοχές αποτελούν ένα μεγάλο «φυσικό περιηγητικό χάρτη» που περιλαμβάνει οροσειρές, υδροβιότοπους, ποταμούς και χερσονήσους. Σε αυτή την περιήγηση, οι παραδοσιακοί οικισμοί, οι δρόμοι του κρασιού με τις μοναδικές ποικιλίες του μοσχοφίλερου και του αγιωργήτικου, τα χρώματα των Ελαιώνων και το παρθένο ελαιόλαδο, τα βοσκοτόπια των αιγοπροβάτων και οι γευστικές ποικιλίες των γαλακτοκομικών, διαμορφώνουν και συνθέτουν την ποιοτική βάση του τουριστικού προϊόντος και υπαγορεύουν το μέτρο στην «αρχή της κλίμακας» και την εφαρμογή της. Εξάλλου αυτό το φυσικό κάλλος έδωσε και το μέτρο που μας κληροδοτούν αρχαίοι τόποι και μνημεία, ναοί, θέατρα, στάδια, αγορές και βουλευτήρια. Σε απόλυτη αρμονία με το περιβάλλον, μας υπενθυμίζουν πως στην Πελοποννησιακή γη παλλόταν η ψυχή του αρχαίου Ελληνικού κόσμου. Αυτή την αρμονία και το μέτρο επιζητούν όσοι επισκέπτονται ένα προορισμό που τους υπόσχεται μια περιήγηση στ’ αχνάρια μιας παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.