Μέρος Πρώτο: Τουρισμός, ανάπτυξη και τοπικές κοινωνίες
Συνήθως, όταν μιλάμε για τον τουρισμό, το θέμα περιστρέφεται γύρω από δύο άξονες. Ο πρώτος είναι οι προωθητικές ενέργειες, (ιδιωτικές, συλλογικές, δημοτικές, νομαρχιακές, περιφερειακές, κρατικές) έναντι του ανταγωνισμού. Ο δεύτερος είναι τα προβλήματα των επαγγελματιών του κλάδου (έναντι των tour operators, των εργασιακών σχέσεων, των τελών και των φόρων, της κρατικής γραφειοκρατίας κλπ), και η αλήθεια είναι ότι μπορεί να πει πολλά κανείς για το marketing και το management στον τουριστικό κλάδο στην Ελλάδα, σε όλα τα επίπεδα (για την αναποτελεσματικότητα, την προβληματικότητα και τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις σπατάλης πόρων από κρατικούς, αυτοδιοικητικούς αλλά και ιδιωτικούς φορείς).
Ωστόσο, όπως φάνηκε και από τους προβληματισμούς που αναπτύχθηκαν στην πρώτη Ανοιχτή Περιφερειακή Διαβούλευση, που έγινε στο Ναύπλιο, ο τρόπος που πρέπει να δούμε την αλήθεια για τον Τουρισμό μας, οφείλει να είναι λίγο διαφορετικός. Πρέπει να δούμε την αλήθεια κατάματα. Το Ελληνικό Τουριστικό Προϊόν έχει χάσει την δυναμική του. Τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ αυξήσαμε σημαντικά τις υποδομές και βελτιώσαμε την ποιότητά τους, δεν πετύχαμε να προστατεύσουμε, να το εμπλουτίσουμε και να αυξήσουμε την αξία του προϊόντος μας, ενώ αντίθετα αυξήσαμε το κόστος του. Δεν αρκούν πλέον τα παραδοσιακά του πλεονεκτήματα, (ήλιος και θάλασσα) ώστε να το διαφοροποιούν και να το κάνουν ξεχωριστό. Δεν καταφέραμε να διευρύνουμε το φάσμα των προορισμών στον Ελληνικό χώρο και να κερδίσουμε εποχική επέκταση της ζήτησης. Υποχωρούμε απέναντι σε έναν αυξανόμενο ανταγωνισμό, την ώρα που η παγκόσμια τουριστική πίτα μεγαλώνει και προβλέπεται να μεγαλώνει με ρυθμούς μεγαλύτερους από οποιουδήποτε άλλο κλάδο.
Η Πελοπόννησος, έχει όλα τα χαρακτηριστικά, συγκεντρώνει όλα τα πλεονεκτήματα, που μπορούν να την κατατάξουν στην κορυφή των τουριστικών προορισμών παγκοσμίως. Δεν χρειάζεται να απαριθμήσουμε τα φυσικά, ιστορικά πολιτιστικά στοιχεία που συνηγορούν σε αυτό. Αρκεί γι’ αυτό να σημειώσουμε πως το πρώτο μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς που ανακήρυξε η UNESCO, ήταν ο Ναός του Επικούρειου Απόλλωνα και το πιο πρόσφατο η Μεσογειακή Διατροφή. Τι λείπει; Μήπως απλώς και μόνο μια επιτυχημένη πολιτική προώθησης ή κάτι βαθύτερο;
Είναι λοιπόν ώρα να δούμε το ίδιο το προϊόν που προσφέρουμε. Αναλογιζόμενοι πόσο σύνθετο είναι αυτό το προϊόν και πόσο σύνθετος είναι ο τρόπος με τον οποίο αξιολογείται από τους υποψήφιους αγοραστές του, θα καταλάβουμε πως δεν θα πετύχουμε να γίνουμε ανταγωνιστικοί, αν αυτό το επιχειρούμε μόνο ως μια σειρά εφαρμογών κάθε είδους τεχνικών συνταγών επικοινωνίας. Έχουμε παραδείγματα με αρκετές τέτοιες απόπειρες στο παρελθόν, που έκλεισαν άδοξα τον κύκλο τους. Δεν θα το πετύχουμε γιατί, απλούστατα, το προϊόν μας δεν θα έχει μια αυθεντική σύνθεση των πλεονεκτημάτων που μπορεί να συγκεντρώσει, η οποία θα του έδινε όλη αυτή την προστιθέμενη αξία που χρειάζεται. Μόνο μια ολιστική άποψη, που θα αντιμετωπίζει το τουριστικό προϊόν ως προϊόν που συντίθεται στα πλαίσια μιας ολοκληρωμένης περιφερειακής ανάπτυξης, μπορεί να δώσει μια νέα ισχυρή δυναμική και στο τουριστικό προϊόν.
Μπορούμε προκαταβολικά να πούμε πως, η κατακλείδα μιας συζήτησης υπό αυτή την αντίληψη, δεν θα είναι άλλη από τη διαπίστωση πως το τουριστικό προϊόν βρίσκεται στα χέρια των τοπικών κοινωνιών. Ας αναρωτηθούμε ποιών κοινωνιών όμως; Αυτών που οι φαυλότητες των πολιτικών επιλογών τις κατακερμάτισαν και τις αλλοτρίωσαν, που φυλλορρόησαν από την αύξηση της αστυφιλίας, και κλωνοποίησαν το οικιστικό μοντέλο της Αθήνας, που μπολιάστηκαν με απαξιωτικές ιδεοληψίες για κάθε απασχόληση εκτός δημοσίου, έχασαν παράδοση και ταυτότητα και καταδικάστηκαν σε πολιτιστική υπανάπτυξη και αναπηρία; Μήπως αυτών των τοπικών κοινωνιών που, εντέλει, βίωσαν πολλές υποσχέσεις ανάπτυξης ως βίαιες καταστροφές του δικού τους οικοσυστήματός; Πως και πόσο αυτές οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να στηρίξουν το τουριστικό προϊόν;
Πριν σηκώσουμε το δάχτυλο να τις κατηγορήσουμε ή να τις «διδάξουμε», ας προσέξουμε τι ακριβώς τους ζητάμε. Για να ανταποκριθούν οι τοπικές κοινωνίες σε μια προσπάθεια ανασύνθεσης της συνολικής φυσιογνωμίας του τουριστικού μας προϊόντος, πρέπει να βρεθούν συμμέτοχες σε μια σειρά από οφέλη, που συναθροιζόμενα θα προσδιορίζουν το χαρακτήρα μιας αξιοβίωτης ανάπτυξης. Μιας ανάπτυξης που δεν θα αποξενώνει τους ανθρώπους από τον τόπο τους, αλλά θα επαναφέρει την αγάπη και την περηφάνια για τον τόπο, τη γειτονιά, τη δουλειά του καθενός. Μιας ανάπτυξης που θα στηρίζεται σε ένα ευρύ και αξιόπιστο πλέγμα υποδομών και που θα ανατροφοδοτείται από μια ευρηματική αλλά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα. Οφείλουμε να αποκλείσουμε ένα αναπτυξιακό πρότυπο υπερπαραγωγής και υπερκατανάλωσης, που θα αποζητά μια εξαντλητική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, την αποκομιδή γρήγορων κεφαλαιακών κερδών και την δημιουργία υπεραξιών γης. Γιατί Ένα τέτοιο πρότυπο, είναι βέβαιο πως θα αλλοτριώσει τις τοπικές κοινωνίες οι οποίες θα το ακολουθήσουν, (όπως έχει συμβεί πολλές φορές ως τώρα), αλόγιστα και αχαλίνωτα, παραμερίζοντας αξίες και αναστολές, σε μια εκφυλιστική και αυτοκαταστροφική πορεία.
Πολύ σωστά θεωρούμε τον Τουρισμό ως «ατμομηχανή» της ανάπτυξης για την Περιφέρεια της Πελοποννήσου και πολύ σωστά στρέφουμε σε αυτόν τις προσδοκίες μας. Ας μην θεωρήσουμε όμως πως αυτό θα είναι άλλη μια γρήγορη «παρτίδα», σαν αυτές στις οποίες «ποντάραμε» τα τελευταία χρόνια. Θα χρειαστεί σχέδιο, κόπος, υπομονή επιμονή και πάνω απ’ όλα αλλαγή νοοτροπίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου