Αρνήσεις, τρόμος και απάθεια

Ενώ ο Έλληνας Πρωθυπουργός τρέχει να προλάβει τους χρόνους, εντός των οποίων η συμφωνία της 27^ης Οκτωβρίου θα εξακολουθεί να παρέχει λύσεις στο αδιέξοδο του Ελληνικού εμφράγματος, οι «αγορές» έδωσαν στην  κυβέρνηση Μέρκελ ένα σαφές μήνυμα για το μέχρι που θα φθάσουν, πολύ συντομότερα, πολύ πιο ευθύβολα  και σε βαθμό που μάλλον δεν είχαν αντιληφθεί οι Γερμανοί ως τώρα.

Με μεγάλη έκπληξη, στη δημοπρασία διετών ομολόγων που προχώρησε την περασμένη εβδομάδα η Γερμανία, διαπίστωσε ότι η ζήτηση ήταν πολύ χαμηλή, με αποτέλεσμα να αποσυρθεί μεγάλο ποσό από την προσφορά. Η ζήτηση για ομόλογα διάρκειας άνω του ενός έτους έχει περιοριστεί αισθητά για το σύνολο της Ευρωζώνης. Το δεύτερο χτύπημα ήρθε σήμερα με τη μη ικανή ζήτηση  για τα δεκαετή ομόλογα που θέλησε να πουλήσει η Γερμανία.  Βλέποντας παραπέρα, ενώ το spread των αμερικανικών και των βρετανικών ομολόγων εμφανίζονται πτωτικά, καθώς οι «αγορές» φαίνεται να στρέφουν την προτίμηση σε κρατικά ομόλογα από μεγάλες χώρες που δεν είναι μέλη του ευρώ, τα spread των γερμανικών ομολόγων δεν υποχώρησαν την ώρα που  αυξάνονταν σημαντικά οι αποδόσεις ομολόγων του ευρωπαϊκού νότου αλλά και της Γαλλίας. Ταυτόχρονα η πολύ κακή ιδέα ότι το EFSF μπορεί να δημιουργήσει την ρευστότητα που θα χρειαστεί, για να παρέχει στήριξη σε οικονομίες και τράπεζες υψηλού κινδύνου, με την μέθοδο της πολλαπλής μόχλευσης των κεφαλαίων του, δεν γίνεται ευπρόσδεκτη από τους διαχειριστές Ρωσικών και  Κινέζικων κεφαλαίων, ενώ οι αναλυτές των «αγορών»  διαβλέπουν μια καταστροφή μεγαλύτερη από αυτή των subprimes. Είμαστε μπροστά σε μια αυξανόμενη κρίση εμπιστοσύνης και σε ένα φαινόμενο μαζικής απόσυρσης των επενδυτών από τις αγορές κρατικών τίτλων του συνόλου των μελών της Ευρωζώνης. Το πρόβλημα ρευστότητας της περιφέρειας μετατρέπεται σε πρόβλημα φερεγγυότητας που απειλεί τη σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων όχι μόνον της Ευρωζώνης αλλά ολόκληρου του κόσμου.

Περίπου ένα χρόνο από τότε που οι Ζαν Κλοντ Γιούνκερ και Τζούλιο Τρεμόντι, με κοινό τους άρθρο στους Financial Times, έθεσαν επί τάπητος το θέμα και άνοιξαν τη συζήτηση για την έκδοση Ευρωομολόγων, φαίνεται πως η Γερμανία έχει αρχίσει να σκέφτεται το ενδεχόμενο, παρά το γεγονός πως δηλώνει πως ή σχετική συζήτηση είναι πρόωρη. Είναι ωστόσο βέβαιο πως προϋπόθεση για να υπάρξει συμφωνία στην έκδοση του Ευρωομολόγου, είναι μια σειρά από αλλαγές που θα αφορούν τον έλεγχο στην άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής και τους προϋπολογισμούς των κρατών. Όσο κι αν τρομάζει αυτό, δεν είναι μια αβάσιμη απαίτηση της Γερμανίας αλλά μια συνθήκη αναγκαία, προκειμένου να  δημιουργηθεί ένας κοινός λογαριασμός παθητικού για το χρέος των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Αυτό σημαίνει την περαιτέρω εκχώρηση των εθνικών κυριαρχιών και το σημαντικότερο θέμα αφορά τους όρους και κανόνες στη διαμόρφωση μιας υπερεθνικής «συγκυριαρχίας» και φέρνει στο τραπέζι την τροποποίηση της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης. Το ερώτημα είναι αν υπάρχουν οι πιθανότητες να γίνει κάτι τέτοιο δεκτό και κατά πόσο οι πολιτικοί μπορούν να το  διαχειριστούν.  Ο τρόμος που καταλαμβάνει τις πολιτικές ηγεσίες της Ευρώπης στο ενδεχόμενο δημοψηφισμάτων, αποκαλύφθηκε στην αντίδραση του Νικολά Σαρκοζί απέναντι στην πρόσφατη ιδέα του Γιώργου Παπανδρέου (ο οποίος μερικούς μήνες νωρίτερα είχε επίσης ανεπιτυχώς αποπειραθεί να ενεργοποιήσει τη διαδικασία Ευρωπαϊκού Δημοψηφίσματος για το Ευρωομόλογο, αναθέτοντας μάλιστα σχετική αποστολή  για την προώθηση αυτής της πρωτοβουλίας στην κα Βάσω Παπανδρέου). Ακόμα λοιπόν και αν καμφθεί η Γερμανική άρνηση, είναι αμφίβολο αν η Ευρωζώνη καταφέρει να φθάσει στην έκδοση κοινού Ομολόγου.  

Η ΕΚΤ δεν πρέπει απλώς να καταστεί «έσχατο καταφύγιο δανεισμού για τα κράτη της Ευρωζώνης. Αν δεν κόψει φρέσκο χρήμα εγκαίρως ώστε να παρέμβει καθοριστικά και στο σύστημα συναλλαγματικών ισοτιμιών, η παγκόσμια οικονομία θα βρίσκεται υπό καθεστώς ασύμμετρων απειλών. Το πώς θα φθάσουμε ως εκεί, δυστυχώς καμιά πυξίδα δεν το δείχνει. Όσο η Δημοκρατία στην Ευρώπη παραμένει μια δραστηριότητα χωρίς όραμα, και οι ευρωπαίοι στέκονται απέναντί της απαθείς, επειδή πλέον δεν την πιστεύουν, παραδίδοντας τις τύχες τους σε ελίτ που θα διαχειρίζονται το φόβο και τις καταστάσεις πανικού, οι «αγορές» θα παράγουν ανορθολογισμούς, εντάσεις και κοινωνική καταστροφή.