Vertigo!

Στην κρίση που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ το 2008, η πολιτική απάντηση ως πρότινος ήταν η κοινωνικοποίηση των ζημιών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Το  επονομαζόμενο δόγμα Geithner,  έδωσε την διαβεβαίωση ότι καμία συστημικά σημαντική δομή του χρηματοπιστωτικού τομέα στις ΗΠΑ δεν θα αφηνόταν να χρεοκοπήσει. Στην Ευρώπη, η  δήλωση του Mario Draghi, ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα κάνει «ό, τι χρειάζεται» για την αρτιμέλεια της Ευρωζώνης, θεωρήθηκε ως διαβεβαίωση ότι τα όργανα της ΕΕ θα έβρισκαν τα απαραίτητα κεφάλαια για τη διάσωση κρατών και τραπεζών. Ενώ ωστόσο το εγχείρημα στις ΗΠΑ συνοδεύτηκε από την αφειδώλευτη νομισματική χαλάρωση από την FED, στην Ευρώπη η Γερμανία επέβαλε ένα δράμα ανυπόφορου αποπληθωρισμού. Ο αποπληθωρισμός του νότου θεωρείται απαραίτητο «ξεφούσκωμα» ενός μπαλονιού αξιών που είχαν ανέλθει αδικαιολόγητα σε επικίνδυνα ύψη. Απέναντι σε αυτή την στάση που έθετε στο κέντρο της πολιτικής το νόμισμα και την χρηματοπιστωτική πίστη, τα μόνιμα μότο της αριστεράς είναι: “να πληρώσουν την κρίση οι πλούσιοι” και “να μην σώζουν οι απλοί φορολογούμενοι πολίτες τις Τράπεζες”.   Η νέο-φιλελεύθερη Ευρωπαϊκή Ελίτ, μοιάζει να την υπερκέρασε από αριστερά με το νέο δόγμα που πρόβαλε στην περίπτωση της Κύπρου και την συγκρατημένη προαναγγελία για ενδεχόμενη ευρύτερη εφαρμογή του.

Το μοντέλο διάσωσης τραπεζών με κρατικό χρήμα, το αποκαλούμενο bail out, φαίνεται ότι θ' αρχίσει να εγκαταλείπεται στην ευρωζώνη, αντικαθιστάμενο από το bail in, με το οποίο το κόστος επωμίζονται πρωτίστως επενδυτές-μέτοχοι, ομολογιούχοι χωρίς εξασφάλιση, ενδεχομένως και καταθέτες. Μπορεί στην Ελλάδα και την Κύπρο να αρεσκόμαστε στα σενάρια συνομωσίας από τις κυβερνήσεις του Γερμανικού μπλοκ, όμως η αλήθεια είναι πως το δόγμα αυτό δοκιμάστηκε πρώτα στην Ολλανδία, από τον υπουργό οικονομικών της Jeroen Dijsselbloem, νυν πρόεδρο του Eurogroup. Η ολλανδική κυβέρνηση κρατικοποίησε και διέσωσε την SNS Reaal, επιβάλλοντας την απόλυτη απομείωση των χρεογράφων μειωμένης εξασφάλισης που είχε εκδώσει η τράπεζα. Έτσι, μείωσε το βάρος της διάσωσης για το ολλανδικό δημόσιο (το οποίο έβαλε συνολικά 3,7 δισ. ευρώ) επιβαρύνοντας τους μετόχους της SNS Reaal αλλά και επενδυτές που είχαν δανείσει την τράπεζα έναντι προνομιακού επιτοκίου, οι οποίοι υπέστησαν καθολική ζημιά καθώς έχασαν το 100% των χρημάτων τους. Ως υπουργός Οικονομικών, ο νυν πρόεδρος του Eurogroup, υπέγραψε πριν από λίγες εβδομάδες απόφαση με την οποία διαγράφονται υποχρεώσεις 1,8 δις ευρώ της τράπεζας, προς καταθέτες-επενδυτές, οι οποίοι είχαν τοποθετήσει κεφάλαια σε ομόλογα της δελεασμένοι από το υψηλό επιτόκιο που προσέφερε. (Ένα τέτοιο ομόλογο της SNS είχε διατεθεί από την βρετανική τράπεζα HSBC σε Έλληνες ιδιώτες επενδυτές).

Η σημαντική διαφορά στη περίπτωση της Κύπρου και των δύο τραπεζών της, δεν είναι οι ζημίες που θα υποστούν οι Ρώσοι και οι λοιποί, ακόμη και Κύπριοι, μεγαλοκαταθέτες, ούτε και η συζήτηση περί της προέλευσης των κεφαλαίων.  Ούτε αποτελεί διαφορά ο ενδεχόμενος ισχυρισμός ότι οι καταθέσεις, ασχέτως προσφερόμενου επιτοκίου, μόνο αυθαιρέτως μπορεί να θεωρηθούν «μειωμένης εξασφάλισης», δεδομένου ότι και η αξιολόγηση που είχε λάβει το ομόλογο της SNS από την Moody’s ήταν «Baa2», με την αιτιολογία μάλιστα της βεβαιότητας ότι η τράπεζα θα λάμβανε κρατική στήριξη.   Η διαφορά είναι ότι το Κυπριακό κράτος δεν ήταν σε θέση να φροντίσει με αξιοπιστία και ίδιες δυνάμεις για τη εξασφάλιση της ρευστότητας, που θα επέτρεπαν στις δυο τράπεζες να συνεχίσουν τη λειτουργία τους. Το γεγονός ότι οι καταθέσεις που θα “κουρευτούν” είναι πολλαπλάσιες του Εθνικού Προϊόντος της χώρας, δημιουργεί το μεγάλο πρόβλημα. Μπορεί η Κύπρος να είναι πολύ μικρή για την Ευρωζώνη, οι τράπεζές της όμως ήταν πολύ μεγάλες για αυτήν. Έτσι η οικονομία στο σύνολό της πρέπει να αναδιαρθρωθεί βίαια, αφού θα υποστεί την αιφνίδια και υπερβολική συρρίκνωση του σημαντικότερου κλάδου της και ταυτόχρονα το δημόσιο να φορτωθεί ένα νέο χρέος €10 δις, το οποίο δεν της το παρέχει η αγορά ή κάποιος από μηχανής θεός, αλλά μόνο η Τρόικα. Αυτό σημαίνει πως τελικά αυτό που θα κληθούν να πληρώσουν οι απλοί πολίτες, θα είναι πολύ πιο οδυνηρό από αυτό που θα πληρώσουν οι πλούσιοι. Το αντίδοτο στις δραστικές παρενέργειες του πανικού που θα μπορούσε να ακολουθήσει την επιλεχθείσα  λύση, είναι η αποδοχή από τους εμπνευστές της, μιας σειράς ασφυκτικών (και εκτός οποιουδήποτε πλαισίου της ΕΕ) περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, που δεν θα αποτολμούσε ούτε να προφέρει η αριστερά. Η τελευταία, άναυδη απορεί πως οι “αγορές” δεν αντέδρασαν τιμωρητικά για τους άπιστους “υπηρέτες” τους.

Τα φαινόμενα ωστόσο μάλλον απατούν. Δεν είναι οι πυξίδες των ιδεολογημάτων που έχουν τρελαθεί. Είναι η αλαζονική και αυθάδης δράση και συμπεριφορά των «ενάρετων», πολιτικά αμόρφωτων και ανόητων τεχνοκρατών, που μεταλλάσει αριστοτεχνικά σε δημόσιες αρετές, τα ιδιωτικά βίτσια των Τευτόνων. Αυτό βεβαίως δεν συμβαίνει μόνο στην Ευρώπη, αλλά το αρχιτεκτόνημα του Euro προσφέρει μερικές αξιοθαύμαστες σουρεαλιστικές όψεις. Μπορεί η άποψη που προβάλει το Βερολίνο και φαίνεται πως υποστηρίζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, να είναι ότι πρέπει να αποκατασταθεί ο έλεγχος της πολιτικής εξουσίας πάνω στις αγορές και την ασυδοσία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως και ότι πρέπει να βαρύνονται με ευθύνες οι ιδιώτες, πέρα από τα κράτη, όμως η εφαρμογή του bail in, δεν συνιστά μια πολιτική αποτελεσματικής συρρίκνωσης του χρηματοπιστωτικού τομέα υπέρ της ανάπτυξης, αλλά μια επιχείρηση βίαιης «αποστείρωσης» του τραπεζικού τομέα της Ευρώπης, πριν από οποιαδήποτε  πρόοδο προς την ενοποίησή του Ευρωπαϊκού Τραπεζικού Συστήματος.  Μια επιχείρηση "αρετής". Η επιχείρηση είναι τόσο βίαιη και διαρρηγνύει με τέτοιο τρόπο τον υμένα της χρηματοπιστωτικής πίστης, ώστε οδήγησε ακόμη και την  Deutsche Bank  να δηλώνει «πολύ απογοητευμένη» από την Ευρωζώνη, τη στιγμή που έχουν τεθεί σημαντικά ερωτηματικά και για τη δική της «αρετή». Η νέα τακτική του πολιτικο-οικονομικού ιερατείου της Γερμανίας φαίνεται πως οδηγεί την Ευρώπη σε μια πολύ επικίνδυνη φάση.  Γιατί προφανώς αν καθόμαστε σε ένα αερόστατο που είναι εκτός ελέγχου, η λύση δεν είναι να σκάσουμε το μπαλόνι και να συντριβούμε στη γη.